ΑΝΑΔΕΙΞΕΙΣ / ΑΝΑΚΗΡΥΞΕΙΣ ΜΝΗΜΕΙΩΝ

Η διατήρησης της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς  είναι από τα σημαντικότερα πολιτιστικά αγαθά του κάθε τόπου και διαμορφώνει ουσιαστικά την ιδιαίτερη ταυτότητά του. Η προστασία, η ανάδειξη και η αξιοποίηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς , αποτελεί πλέον απόλυτη αναγκαιότητα. 

 Η Αρχιτεκτονική Κληρονομιά περικλείει σημαντικές αξίες για τον κάθε τόπο. Αξίες μνήμης,  πολιτιστικές,  κοινωνικο – οικονομικές και  χρηστικές αξίες, καθώς και αξίες αισθητικής ποιότητας και αειφόρου ανάπτυξης. Σχετίζεται άμεσα με την ιστορία του τόπου στον οποίο αναπτύχθηκε και αποτελεί σημαντικό σημείο αναφοράς της σύγχρονης ζωής. Η καταγραφή και η ανάλυση της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς αποτελεί προϋπόθεση για τη διατήρησή της και σημαντικό υπόβαθρο για το σχεδιασμό της σύγχρονης και μελλοντικής ανάπτυξης του κάθε τόπου. Αποτελεί ακόμη μια ενδιαφέρουσα πρόκληση για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική δημιουργία.

 Η Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, που αποτελεί μέρος της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς, καθορίζει ως ένα βαθμό και την πολιτιστική μας ταυτότητα. Η προστασία και η ανάδειξή της, είναι εφικτή μόνο μέσω  της σωστής  συντήρησης και της ένταξης των παραδοσιακών κτισμάτων σε καθεστώς προστασίας με την ανακήρυξή τους ως διατηρητέα μνημεία , βάσει του Νόμου 3028/2002 «Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς» .

Σε αυτό το πλαίσιο και σύμφωνα με τους καταστατικούς στόχους που έχουν θέσει, τα ΑΝΘΗ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ, έχουν ξεκινήσει, από το φθινόπωρο του 2017, μια σειρά πρωτοβουλιών για την ανακήρυξη ως διατηρητέων και προστατευόμενων μνημείων, σημαντικών έργων της Λαγκαδινής παραδοσιακής τέχνης της πέτρας. Για την επιτυχή ολοκλήρωση των διαδικασιών, που αφορούν την ανακήρυξη μνημείων, βασική προϋπόθεση είναι η κατάρτιση ενός πλήρους φακέλου που περιλαμβάνει την ιστορική και αρχιτεκτονική τεκμηρίωση του συγκεκριμένου αιτήματος.

 Μέχρι τώρα, οι προσπάθειες των Ανθέων έχουν ως αποτέλεσμα τις ανακηρύξεις του Σανατορίου της Μάνας στα Μαγούλιανα, του ιστορικού κτιρίου του Γυμνασίου Λαγκαδίων  και  του Ρηγοπουλέϊκου αρχοντικού, στα Λαγκάδια Αρκαδίας. Παράλληλα προετοιμάζονται φάκελοι και για άλλα κτίσματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, προκειμένου να υποβληθούν τα ανάλογα αιτήματα προς το ΥΠΠΟΑ, για την ανακήρυξή τους ως μνημεία.

1. Σανατόριο της Μάνας

Το Σανατόριο της Μάνας, το οποίο χτίστηκε με πρωτοβουλία της Άννας Μελά-Παπαδοπούλου (αδελφής του Παύλου Μελά), η οποία  κατάφερε να συγκεντρώσει μέσω εράνων, μεγάλο χρηματικό ποσό για το σκοπό αυτό. Παράλληλα είχε και την ενεργή υποστήριξη του Ελευθέριου Βενιζέλου. Αποτελεί υπόδειγμα νοσοκομειακής αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου. Χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, από κομπανίες Λαγκαδινών μαστόρων με τη χρήση τοπικής μαύρης πέτρας, σύμφωνα με τα σχέδια του γνωστού αρχιτέκτονα της εποχής, Ξενοφώντα Αγγελίδη (1877-1970). Λειτούργησε ως πρότυπο Σανατόριο για δέκα περίπου χρόνια ( 1930-1940), οπότε εγκαταλείφθηκε. Στην πορεία του χρόνου δεν έτυχε της ανάλογης προστασίας , με αποτέλεσμα να λεηλατηθεί και να υποστεί σημαντικές φθορές.  

Ύστερα από συστηματική προσπάθεια των ΑΝΘΕΩΝ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ, διάρκειας μεγαλύτερης του ενός χρόνου, το κέλυφος του Σανατόριου της Μάνας που βρίσκεται στα Μαγούλιανα Αρκαδίας (θέση Κορφοξυλιά), ανακηρύχθηκε προστατευόμενο μνημείο με υπουργική απόφαση που δημοσιεύτηκε στο φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως της 7ης Ιουνίου 2019. Σύμφωνα με την ομόφωνη  γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ) ,

«…… αποτελεί ιδιαίτερα αξιόλογο δείγμα της ειδικής αυτής κατηγορίας κτηρίων, με ιδιαίτερα αξιόλογα χαρακτηριστικά από αρχιτεκτονική, τυπολογική και μορφολογική άποψη και αποτελεί τεκμήριο της εξέλιξης της περιοχής στις αρχές του 20ου αιώνα από αρχιτεκτονική, κοινωνική, οικονομική πολιτισμική και πολιτιστική άποψη……».

2. Γυμνάσιο Λαγκαδίων

Πρόκειται για επιβλητικό κτήριο , στο κέντρο του οικισμού, με τρείς ορόφους και εξαιρετικής ποιότητας λιθοδομή, αντιπροσωπευτικό δείγμα της τέχνης των Λαγκαδινών μαστόρων. Έχει ιδιαίτερη ιστορική αξία για την ευρύτερη περιοχή της Γορτυνίας, αφού συνέβαλλε καθοριστικά, με υψηλής ποιότητος εκπαίδευση, στην πνευματική και οικονομική εξέλιξη του τόπου.

Κτίστηκε το 1868, με δωρεά του ομογενούς από Κωνσταντινούπολη Δημ. Δημητρακόπουλου (Βόγγιζα), πλούσιου εμπόρου Λαγκαδινής καταγωγής, που συμμετείχε ενεργά και στην επανάσταση του 1821. Πρωτομάστορες ήταν ο Σίνος Γκιώκας, ο Αντώνιος Κάτσανος και ο Βασίλης Λώλος.  Τα ΑΝΘΗ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών τους για την προστασία σημαντικών μνημείων της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, είχαν προωθήσει  από τον Μάρτιο του 2018 αίτημα για τον χαρακτηρισμό του Γυμνασίου Λαγκαδίων ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

Η τελική γνωμοδότηση του ΚΣΝΜ , στις  28/11/2019,  ήταν ομόφωνα  θετική ,

«…. υπέρ του χαρακτηρισμού  ως μνημείου, σύμφωνα με το άρθρο 6, παρ.1β του ν. 3028/2002, του κτηρίου  μαζί με την οφιοειδή κλίμακα που το συνδέει με τη κοινοτική οδό, χωρίς τις νεώτερες προσθήκες στην κατά επέκταση του κτηρίου δυτική όψη του και στην στεγασμένη προσθήκη του τρίτου ορόφου, διότι διαθέτει αξιόλογα αρχιτεκτονικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά, αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του οικισμού των Λαγκαδίων λόγω της ειδικής χρήσης του ως κτηρίου εκπαίδευσης για πολλά χρόνια, και είναι συνδεδεμένο με τις μνήμες των κατοίκων της περιοχής. Ως εκ τούτου, αποτελεί τεκμήριο της εξέλιξης της περιοχής, στο τέλος του 19ου αρχές του 20ου αιώνα από αρχιτεκτονική, ιστορική, πολιτιστική και πολιτισμική άποψη».

3. Ρηγοπουλέϊκο αρχοντικό

Πρόκειται για  ημιερειπωμένο αρχοντικό του 19^ου αιώνα,  αντιπροσωπευτικό της Λαγκαδινής τέχνης της πέτρας.  Βρίσκεται στη θέση «Πάνω Μαχαλάς» του οικισμού των Λαγκαδίων, κοντά σε σημαντικά και ιστορικά τοπόσημα ( Αρχοντικό  ιστορικής οικογένεια Δεληγιάννηδων, Προεπαναστατικός Ι.Ν. Τιμίου Προδρόμου, κα).

Αγοράστηκε το 2017, μέσω πολυπληθούς χορηγίας ( crowding funding) από τα ΑΝΘΗ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ, με σκοπό να δημιουργηθεί το 1^ο στην Ελλάδα Κέντρο Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής και Πέτρας. Προβλέπεται να περιλαμβάνει εκθεσιακό-μουσειακό  τμήμα ( ιστορία της μαστορικής τέχνης, συμβόλαια, εργαλεία, φωτογραφίες κα) , εργαστήριο επίδειξης της τέχνης της πέτρας,  αίθουσα προβολών, και βιβλιοθήκη,  για την πραγματοποίηση πολιτιστικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων.

Το σχετικό αίτημα για το χαρακτηρισμό του κτηρίου υποβλήθηκε από τα ΑΝΘΗ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ, τον Ιούνιο του 2019. 

Κηρύχθηκε μνημείο, διότι σύμφωνα με την ομόφωνη απόφαση του ΚΣΝΜ που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ αρ. 91- 03/03/2021,

 «… διαθέτει αξιόλογα αρχιτεκτονικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά και ιδιαίτερα κατασκευαστικά και οικοδομικά χαρακτηριστικά της τέχνης των Λαγκαδιανών μαστόρων. Κατά συνέπεια, αποτελεί σημαντικό τεκμήριο για τη μελέτη της εξέλιξης της περιοχής από αρχιτεκτονική, μορφολογική, οικονομική και κοινωνική άποψη».